Nederland ziet er vandaag de dag misschien heel anders uit dan eeuwen geleden, maar de transformatie van moeras naar welvarend land is een verhaal van innovatie en samenwerking. In deze artikelreeks duiken we samen in de geschiedenis van het Nederlandse waterbeheer en ontdekken we hoe onze infrastructuur zich heeft ontwikkeld.
In het vorige artikel hebben we besproken hoe de eerste inpolderingen en waterschappen zijn ontstaan, en hoe zij de basis legden voor onze huidige waterbeheerstructuur. In dit artikel kijken we hoe deze systemen Nederland tussen 1400 en 1800 hebben geholpen en hoe ze zich ontwikkelden van lokale dijkbewaking naar een nationaal netwerk.

Waterschappen en gecentraliseerd beheer
Aan het begin van de 14e eeuw waren er honderden waterschappen actief in Nederland. Dankzij lokaal gekozen besturen en betrokkenheid ontstond er een stevige basis voor de latere, complexe waterinfrastructuur. Deze waterschappen droegen direct bij aan de welvaart door handel, industrie en landbouw mogelijk te maken.
De effectieve inzet van sluizen, gemalen en het onderhoud van waterwegen zorgden voor een bloeiende binnenvaart. Boeren en handelaren gebruikten trekschuiten om hun goederen eenvoudig door het land te vervoeren, van steden naar dorpen en vice versa.
Het goed beheren van de waterstanden en de talloze sloten die we vandaag nog steeds in de akkers zien, zorgden voor vruchtbare grond die bestand was tegen droogte en andere uitdagingen. Een goed voorbeeld van de uitdagingen in het waterbeheer is de Sint Elisabethsvloed van 1421. Politieke conflicten en gebrekkig onderhoud leidden samen met extreme weersomstandigheden tot een grote overstroming in de Grote Waard bij Dordrecht. Verschillende dorpen werden onbewoonbaar, en door de burgeroorlog werd het overstroomde gebied nooit hersteld. Hierdoor ontstond uiteindelijk de Biesbosch. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog, toen de Nederlandse provincies zich verenigden, werden dit soort problemen vrijwel volledig opgelost door de waterschappen. 


Molenviergang van Kinderdijk 

Professionaliteit en Innovatie
Het was altijd van groot belang om water uit de polders te kunnen pompen bij regenval. Ook het droogleggen van nieuwe polders vereiste het efficiënt wegpompen van water voordat deze bewoond konden worden. Dit gebeurde met de iconische watermolens, vooral bekend van de molengang bij Kinderdijk. Omdat een molen het water maar tot ongeveer 1,5 meter kan pompen, werden molens in een molengang geplaatst, waarbij elk station het water een stukje hoger brengt. Deze techniek, die vanaf de 17e eeuw werd geoptimaliseerd, is nog steeds te bewonderen in de molens bij Kinderdijk en Zevenhuizen. 

Strategische inzet
De voordelen van ons waterbeheer beperkten zich niet tot de economie; ze speelden ook een strategische rol in verschillende oorlogen. Door polders onder water te zetten, konden buitenlandse legers worden tegengehouden. Het bekendste voorbeeld is het Ontzet van Leiden in 1574, waarbij watergeuzen door onder water gezette gebieden de stad konden bevrijden van de Spanjaarden.
Ook de Hollandse Waterlinie werd in 1672 met succes ingezet om de Fransen te stoppen. De laatste inundaties vonden plaats tijdens de Tweede Wereldoorlog toen de geallieerden de dijken van Walcheren bombardeerden om Duitse troepen te isoleren. 

 
Werking van een molengang schematisch weergegeven. Bron afbeelding: https://rogerklaassen.com/wordpress/geschiedenis-history/polders 

In 1421 leidde een lokaal conflict tussen twee steden, waardoor kleine dijken niet meer werden onderhouden, samen met hevige weersomstandigheden tot een grote overstroming. Maar in de daaropvolgende 300 jaar hebben de waterschappen en Nederland bewezen dat samenwerking en innovatie het verschil maken. Dijken werden niet alleen versterkt, ook de technieken om water weg te pompen werden verfijnd.
Dankzij deze verbeterde infrastructuur konden enorme hoeveelheden goederen via onze waterwegen worden verplaatst, wat de handel en economie een enorme boost gaf. Door de voortdurende samenwerking tussen boeren, burgers en bestuurders ontstond een uniek systeem van zelfbestuur: de basis van het poldermodel. De mensen die de polders onderhielden, raakten zo vertrouwd met de systemen dat ze zelfs in tijden van oorlog werden ingezet om buitenlandse legers tegen te houden. En dit alles werd gerealiseerd zonder de hulp van stoommachines, puur door de kracht en inzet van mensenhanden. 

Als technisch projectmanagement bedrijf, zijn we hierdoor erg door geïnspireerd. Met de middelen die er waren werd van fouten geleerd en gezocht naar oplossingen. Net als de waterschappen van toen (en nu) begrijpt MareVisie dat het toepassen van specialistische kennis en het opzetten van betrouwbare systemen van noodzaak is om niet alleen het succes, maar ook de langdurigheid van een technisch project te garanderen. MareVisie kijkt er naar uit om samen met u naar innovatieve manieren te zoeken om uw voeten droog te houden. 

Â