Vorig jaar kwam bij ons een boek onder de aandacht, waarin de volgende anekdote werd gedeeld. Een collega van de auteur vertelde over een bos in Borneo dat gekapt werd. De lokale bevolking, die afhankelijk was van het bos en zijn voorzieningen, verloor hiermee hun bestaansmiddelen. Het houtbedrijf dat verantwoordelijk was voor de kap, liet hun machines achter omdat deze niet meer nodig waren. Vervolgens haalde de lokale bevolking de machines uit elkaar en leefde van de verkoop van de onderdelen.

Dit voorbeeld laat zien hoe afvalverwerking een vorm van categorisering is. In het dagelijks leven wordt er steeds meer nagedacht over afval, met de nadruk op recycling en duurzaamheid. Maar hoe kan de relatie tot duurzaamheid volledig begrepen worden zonder eerst stil te staan bij wat afval voor ons betekent? Dit artikel onderzoekt daarom de relatie tussen mens en afvalverwerking.

Voor het houtbedrijf waren de machines afval. Ze beschouwden deze als zo oud en nutteloos dat ze de machines achterlieten. Vanuit hun perspectief hadden deze machines geen waarde meer. De lokale bevolking zag wel waarde in deze materialen — zoveel zelfs dat ze ervan konden leven.

Wat betekent dit voor ons? Afval is geen objectief gegeven. Net als veel concepten die wij als mensen hebben bedacht, is het willekeurig. Een product is niet inherent afval; wij hebben een label gecreëerd voor dingen die we liever kwijt dan rijk zijn. Denk maar aan je eigen keukenafval. Er bestaat een heel systeem om ervoor te zorgen dat wij als mens zo min mogelijk geconfronteerd worden met ons eigen afval.

Dat afval een door mensen gemaakt label is, heeft twee belangrijke implicaties.

Ten eerste is dit label een cultureel fenomeen. Wat men weggooit, zegt iets over wie zij zijn. Het toont waar wij waarde aan hechten en waaraan niet. Wanneer we iets als afval bestempelen, beslissen we dat dit object geen waarde meer heeft. Als je boven de prullenbak staat met een bananenschil of een kapotte mok, bepaal jij dat de bananenschil geen waarde meer heeft.

Afvalverwerking zegt niet alleen iets over wie wij zijn, maar gaat nog verder: het maakt ons tot wie we zijn.

Afvalverwerking organiseert ons leven. Het bepaalt hoe onze leefomgeving eruitziet en waar onze normen en waarden liggen wat betreft materiële bezittingen. Als jij de bananenschil op de composthoop gooit, draag je bij aan het veranderen van onze leefomgeving.

Ten tweede biedt de mogelijkheid om dingen in te delen ook de vrijheid om te kiezen of je dat wilt doen. Wat mensen belangrijk vinden in een cultuur verandert voortdurend. Daardoor kan de manier van indelen ook veranderen. De overheid legt bijvoorbeeld regels op voor afvalscheiding, maar individuen en bedrijven kunnen hierin ook eigen keuzes maken. Als je je bewust bent van de rol van afval in de maatschappij en je eigen leven, kun je zo invloed uitoefenen op de cultuur en je omgeving.

 

Tot slot, onze relatie tot afval is een willekeurig label waar we invloed op kunnen uitoefenen, maar ook een weerspiegeling van onze cultuur en identiteit. In deze context is het proces van verduurzaming ook een afspiegeling van hoe de cultuur verandert. Het actief bezig zijn met afvalscheiding, het bepalen welke materialen je gebruikt of hergebruikt, en het zoeken naar nieuwe manieren om producten te maken, is een proces dat verder reikt dan alleen verduurzaming.