Vorig jaar kwam bij ons een boek onder de aandacht, waarin de volgende anekdote werd gedeeld. Een collega van de auteur vertelde over een bos in Borneo dat gekapt werd. De lokale bevolking, die afhankelijk was van het bos en zijn voorzieningen, verloor hiermee hun bestaansmiddelen. Het houtbedrijf dat verantwoordelijk was voor de kap, liet hun machines achter omdat deze niet meer nodig waren. Vervolgens haalde de lokale bevolking de machines uit elkaar en leefde van de verkoop van de onderdelen.
Dit voorbeeld laat zien hoe afvalverwerking een vorm van categorisering is. In het dagelijks leven wordt er steeds meer nagedacht over afval, met de nadruk op recycling en duurzaamheid. Maar hoe kan de relatie tot duurzaamheid volledig begrepen worden zonder eerst stil te staan bij wat afval voor ons betekent? Dit artikel onderzoekt daarom de relatie tussen mens en afvalverwerking.
Voor het houtbedrijf waren de machines afval. Ze beschouwden deze als zo oud en nutteloos dat ze de machines achterlieten. Vanuit hun perspectief hadden deze machines geen waarde meer. De lokale bevolking zag wel waarde in deze materialen — zoveel zelfs dat ze ervan konden leven.
Dat afval een door mensen gemaakt label is, heeft twee belangrijke implicaties.
Ten eerste is dit label een cultureel fenomeen. Wat men weggooit, zegt iets over wie zij zijn. Het toont waar wij waarde aan hechten en waaraan niet. Wanneer we iets als afval bestempelen, beslissen we dat dit object geen waarde meer heeft. Als je boven de prullenbak staat met een bananenschil of een kapotte mok, bepaal jij dat de bananenschil geen waarde meer heeft.
Afvalverwerking organiseert ons leven. Het bepaalt hoe onze leefomgeving eruitziet en waar onze normen en waarden liggen wat betreft materiële bezittingen. Als jij de bananenschil op de composthoop gooit, draag je bij aan het veranderen van onze leefomgeving.
Ten tweede biedt de mogelijkheid om dingen in te delen ook de vrijheid om te kiezen of je dat wilt doen. Wat mensen belangrijk vinden in een cultuur verandert voortdurend. Daardoor kan de manier van indelen ook veranderen. De overheid legt bijvoorbeeld regels op voor afvalscheiding, maar individuen en bedrijven kunnen hierin ook eigen keuzes maken. Als je je bewust bent van de rol van afval in de maatschappij en je eigen leven, kun je zo invloed uitoefenen op de cultuur en je omgeving.